Betelgeuse là gì? Chi tiết về Betelgeuse mới nhất 2023

Betelgeuse

Ngôi sao nằm ở vị trí mũi tên bên phải ghi α là Betelgeuse trong Lạp Hộ.
Dữ liệu quan sát Kỷ nguyên J2000.0      Xuân phân J2000.0
Chòm sao	Lạp Hộ
Xích kinh	05h 55m 10.3053s[1]
Xích vĩ	+07° 24′ 25.426″[1]
Cấp sao biểu kiến (V)	0,42[1] (0,3 tới 1,2)
Các đặc trưng
Kiểu quang phổ	M2Iab[1]
Chỉ mục màu U-B	2,06[2]
Chỉ mục màu B-V	1,85[2]
Kiểu biến quang	SR c (Semi-Regular)[1]
Trắc lượng học thiên thể
Vận tốc xuyên tâm (Rv)	+21,91[1] km/s
Chuyển động riêng (μ)	RA: 24,95 ± 0,08[3] mas/năm Dec.: 9,56 ± 0,15[3] mas/năm
Thị sai (π)	5,07 ± 1,10[3] mas
Khoảng cách	643 ± 146 [3] ly (197 ± 45 [3] pc)
Cấp sao tuyệt đối (MV)	−6,05[4]
Chi tiết
Khối lượng	~18–19[5] M☉
Bán kính	~1.180[6] R☉
Hấp dẫn bề mặt (log g)	-0,5[7]
Độ sáng	~140.000[8] L☉
Nhiệt độ	3,500[7][9] K
Độ kim loại	0,05 Fe/H[10]
Tự quay	5 km/s[9]
Tuổi	~1,0×107 [5] năm
Tên gọi khác
Betelgeuse, α Ori, 58 Ori, HR 2061, BD +7° 1055, HD 39801, FK5 224, HIP 27989, SAO 113271, GC 7451, CCDM J05552+0724AP, AAVSO 0549+07
CSDL tham chiếu
SIMBAD	dữ liệu

Tọa độ: 05^h 55^m 10.3053^s, +07° 24′ 25.426″

Betelgeuse, theo định danh Bayer Alpha Orionis (α Orionis, α Ori), là ngôi sao sáng thứ mười hai trên bầu trời đêm và là ngôi sao sáng thứ hai trong chòm sao Lạp Hộ, sau ngôi sao Rigel (Beta Orionis). Với màu đỏ nổi bật, nó là sao biến quang bán đều đặn (semiregular variable star) với cấp sao biểu kiến thay đổi từ 0,2 đến 1,2, và cũng là biên độ biến đổi lớn nhất trong các sao có cấp sao biểu kiến 1. Ngôi sao này thuộc 1 đỉnh của Tam giác mùa đông và nằm gần tâm của Lục giác Mùa đông. Người Trung Hoa cổ đại gọi Betelgeuse là sao Sâm số 4.

Thuộc về kiểu sao khổng lồ đỏ, Betelgeuse là một trong những sao lớn nhất và sáng nhất được các nhà thiên văn học biết đến. Nếu chúng ta đặt nó tại tâm của hệ Mặt Trời, bề mặt của nó sẽ mở rộng đến tận vành đai tiểu hành tinh và có thể đến tận quỹ đạo của Sao Mộc và xa hơn; ngôi sao này sẽ chứa toàn bộ Sao Thủy, Sao Kim, Trái Đất và Sao Hỏa. Tuy nhiên, việc ước lượng khoảng cách từ Trái Đất đến ngôi sao ở thế kỷ trước trong khoảng từ 180 đến 1.300 năm ánh sáng, dẫn đến kết quả tính toán về đường kính, độ sáng và khối lượng là rất khó chính xác. Hiện tại, người ta cho rằng khoảng cách đến Betelgeuse vào khoảng 640 năm ánh sáng, và giá trị trung bình của cấp sao tuyệt đối là −6,05.

Năm 1920, Alpha Ori là ngôi sao đầu tiên (sau Mặt Trời) được thực hiện đo đạc đường kính góc. Từ đó tới nay, nhiều nhà nghiên cứu đã sử dụng các kính thiên văn để đo ngôi sao khổng lồ này, mỗi phương pháp ứng với các tham số khác nhau, và thường cho các giá trị khác nhau. Những ước lượng hiện nay về đường kính của nó vào khoảng 0,043 tới 0,056 giây cung, cho thấy kích thước của Betelgeuse đang thay đổi một cách tuần hoàn. Do hiệu ứng đường viền tối lại (limb darkening), đặc tính của sao biến quang và đường kính góc đã làm thay đổi bước sóng thu được, ngôi sao vẫn còn là một bí ẩn khó hiểu. Vấn đề còn phức tạp hơn khi Betelgeuse có một lớp vỏ (envelope) bất đối xứng bao quanh do sự mất mát khối lượng liên quan đến khối khí khổng lồ bị đẩy ra ngoài không gian từ bề mặt sao. Thậm chí có chứng cứ cho những ngôi sao đồng hành quay bên trong lớp vỏ này, đóng góp vào tính dẹt của sao.

Các nhà thiên văn học tin rằng Betelgeuse chỉ mới 10 triệu năm tuổi, nhưng nó đã tiến hóa rất nhanh do khối lượng khổng lồ của nó. Hiện tại ngôi sao đang ở giai đoạn cuối của quá trình tiến hóa sao, Betelgeuse có thể sẽ nổ tung thành siêu tân tinh loại II trong vài triệu năm tới.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Danh sách các sao sáng nhất
• Danh sách các sao lớn nhất
• Danh sách các sao có độ sáng tuyệt đối lớn nhất

Ghi chú[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Betelgeuse.

(tiếng Anh)

• Alpha Orionis (Betelgeuse) AAVSO Variable Star of the Month article, December 2000.
• Surface imaging of Betelgeuse with COAST and the WHT Interferometric images taken at different wavelengths.
• Hinode Views the Sun’s Surface NASA image from the Hinode Solar Optical Telescope showing photospheric granulation.
• Near, Mid and Far Infrared Lưu trữ 2006-12-30 tại Wayback Machine Infrared Processing and Analysis Center (IPAC) webpage showing pictures at various wavelengths.
• APOD Pictures:

1. Orion: Head to Toe The molecular clouds which gave birth to Betelgeuse.
2. Mars and Orion Over Monument Valley Stunning skyscape showing the relative brightness of Betelgeuse and Rigel.
3. Frosted Leaf Orion Orion, the hunter, in its mythological pursuit of the Pleiades over Japan.
4. The Spotty Surface of Betelgeuse A reconstructed image showing two hotspots, possibly convection cells.
5. Simulated Supergiant Star Freytag’s “Star in a Box” illustrating the nature of Betelgeuse’s “monster granules”.
6. Why Stars Twinkle Image of Betelgeuse showing the effect of atmospheric twinkling in a microscope.
7. Canaries Sky The glowing nebulas surrounding Betelgeuse.

• Red supergiant movie Numerical simulation of a red supergiant star like Betelgeuse.
• Supernova animations Various supernova animations from Goddard Space Flight Center.