Con đường tơ lụa là gì? Con đường tơ lụa là con đường trao đổi buôn bán từ đâu mới nhất 2023

Con đường tơ lụa (giản thể: 丝绸之路; phồn thể: 絲綢之路; Hán-Việt: Ti trù chi lộ; bính âm: sī chóu zhī lù, tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: İpekyolu) là một hệ thống các con đường buôn bán nổi tiếng đã từ hàng nghìn năm nối châu Á với châu Âu (cách hay nói là giữa phương Đông và phương Tây).

Con đường tơ lụa là gì?

Con đường tơ lụa trong tiếng Anh là Silk Route.

Con đường tơ lụa là con đường thương mại lịch sử có từ thế kỉ thứ hai trước Công nguyên cho đến tận thế kỉ 14 sau Công nguyên, trải dài từ châu Á đến Địa Trung Hải, đi qua Trung Quốc, Ấn Độ, Ba Tư, Ả Rập, Hy Lạp và Ý.

Được mệnh danh là Con đường tơ lụa vì con đường này diễn ra hoạt động buôn bán tơ lụa trong thời kì đó. Loại vải có giá trị này có nguồn gốc từ Trung Quốc, ban đầu có sự độc quyền sản xuất cho đến khi bí mật về cách làm ra nó được lan rộng. Ngoài lụa, tuyến đường cũng tạo điều kiện cho việc buôn bán các loại vải, gia vị, ngũ cốc, trái cây và rau củ, da động vật, gỗ, kim loại, đá quý và các mặt hàng khác có giá trị.

Năm 2013, Trung Quốc tuyên bố kế hoạch sẽ hồi sinh Con đường tơ lụa, kết nối với hơn 60 quốc gia ở châu Á, châu Âu, châu Phi và Trung Đông.

Con đường tơ lụa là một loạt các mạng lưới thương mại cổ đại kết nối Trung Quốc và Viễn Đông với các quốc gia ở châu Âu và Trung Đông. Tuyến đường bao gồm một tập hợp các điểm giao dịch và chợ được sử dụng để giúp lưu trữ, vận chuyển và trao đổi hàng hóa. Nó còn được gọi là Silk Road thay vì Silk Route.

Khách du lịch đã sử dụng lạc đà hoặc xe ngựa và ở trong nhà khách hoặc nhà trọ chỉ thường cách nhau một ngày đi đường. Khách du lịch dọc theo các tuyến hàng hải của Con đường tơ lụa, có thể dừng tại các cảng để có nước uống và những cơ hội thương mại.

Việc mở Con đường tơ lụa đã mang lại nhiều sản phẩm có tác động lớn đến phương Tây. Nhiều mặt hàng trong số này có nguồn gốc từ Trung Quốc, bao gồm cả thuốc súng và giấy. Chúng trở thành một trong những hàng hóa được giao dịch nhiều nhất giữa Trung Quốc và các đối tác thương mại phương Tây.

Địa lý

Con đường tơ lụa to lớn bắt đầu từ Phúc Châu, Hàng Châu, Bắc Kinh, Trường An (Trung Quốc) qua Mông Cổ, Ấn Độ, Afghanistan, Kazakhstan, Iran, Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp, xung quanh vùng Địa Trung Hải và đến tận toàn châu Âu. Con đường cũng đi đến cả Triều Tiên và Nhật Bản (Và thậm chí là ở 2 miền Bắc-Nam Việt Nam). Nó có chiều dài khoảng 4.000 dặm, hay là 6.437 km.

Tìm hiểu về lịch sử con đường tơ lụa

Con đường tơ lụa ban đầu được thành lập dưới thời nhà Hán bởi Trương Khiên, một quan chức và nhà ngoại giao Trung Quốc. Trong một nhiệm vụ ngoại giao, ông đã bị bắt và giam giữ 13 năm trong chuyến thám hiểm đầu tiên của mình trước khi trốn thoát và theo đuổi các tuyến đường khác từ Trung Quốc đến Trung Á.

Con đường tơ lụa rất phổ biến trong thời nhà Đường, từ năm 618 đến 907 sau Công nguyên. Du khách có thể tùy chọn các tuyến đường bộ hoặc đường thủy để đến đích. Các tuyến đường phát triển cùng với ranh giới lãnh thổ và thay đổi trong việc điều hành quốc gia.

Ngoài việc tạo điều kiện cho trao đổi hàng hóa và văn hóa, nó cũng phục vụ sự phát triển của khoa học, công nghệ, văn học, nghệ thuật và các lĩnh vực nghiên cứu khác.

Con đường tơ lụa cũng giúp các nhà sư Phật giáo và châu Âu truyền giáo, là công cụ truyền bá Phật giáo, Kitô giáo, Hồi giáo, Ấn Độ giáo và các tôn giáo khác trên khắp các khu vực.

Hồi sinh con đường tơ lụa

Năm 2013, Trung Quốc bắt đầu chính thức khôi phục Con đường tơ lụa lịch sử dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình với chiến lược trị giá 900 tỉ USD có tên là “Một vành đai, một con đường” (OBOR). Dự án này là một cách để cải thiện khả năng kết nối của Trung Quốc với hơn 60 quốc gia khác ở Châu Á, Châu Âu và Đông Phi.

Còn được gọi là “Sáng kiến vành đai và con đường” (BRI), nó đi qua nhiều tuyến đường bộ và đường biển. Vành đai kinh tế Con đường tơ lụa chủ yếu dựa trên đất liền để kết nối Trung Quốc với Trung Á, Đông Âu và Tây Âu, trong khi Con đường tơ lụa trên biển nối bờ biển phía nam của Trung Quốc với Địa Trung Hải, Châu Phi, Đông Nam Á và Trung Á.

Trung Quốc xem động thái mới này như là một cách quan trọng để cải thiện tăng trưởng trong nước. Nó giống như một phương thức để mở ra thị trường thương mại mới cho hàng hóa Trung Quốc, mang lại cho đất nước này cách thức xuất khẩu nguyên liệu, hàng hóa rẻ nhất và dễ dàng nhất.

Trung Quốc đã vượt qua nhiều cột mốc quan trọng trong sáng kiến OBOR, bao gồm cả việc kí kết hàng trăm giao dịch kể từ năm 2016. Vào tháng 1 năm 2017, một dịch vụ đường sắt mới sử dụng tàu chở hàng mang tên East Wind đã được giới thiệu từ Bắc Kinh đến London dọc theo tuyến đường lịch sử, di chuyển qua Kênh đào Anh để tới London. Hành trình kéo dài 16 đến 18 ngày, di chuyển gần 7.500 dặm. Các tuyến OBOR quan trọng khác cũng đi từ Trung Quốc đến 14 thành phố lớn của châu Âu.

Giao lưu văn hóa

Con đường tơ lụa là một con đường huyền thoại nối liền Trung Hoa rộng lớn với vùng Tây Á kỳ bí, gắn liền với hàng ngàn câu chuyện truyền thuyết xa xưa. Không đơn thuần chỉ là huyết mạch thông thương buôn bán của những “thương nhân lạc đà”, Con đường tơ lụa còn là một hành trình văn hóa, tôn giáo đa dạng được hòa trộn.

Trường An (nay là Tây An) là nơi các thương gia Trung Hoa tập kết hàng hóa, tơ lụa để chuẩn bị cho những chuyến buôn bán lớn qua Con đường tơ lụa. Lạc đà là phương tiện vận chuyển chủ yếu trên con đường thương mại này.

Con đường tơ lụa được coi là một hệ thống những con đường thương mại lớn nhất thế giới thời cổ đại và được coi như cầu nối giữa hai nền văn minh Đông và Tây.

Nhà địa lý học danh tiếng người Đức Ferdinand von Richthofen chính là người khai sinh ra cái tên bằng tiếng Đức Seidenstraße (Con đường tơ lụa) khi ông xuất bản hàng loạt những cuốn sách và những bài nghiên cứu vào giữa thế kỷ 19 về con đường thương mại cổ đại này. Tuy nhiên lịch sử của Con đường tơ lụa có từ trước đó rất lâu. Theo những tài liệu còn lưu lại, Trương Khiên (張騫) người Trung Quốc là người đầu tiên đặt những viên gạch xây nên nền móng của con đường thương mại này. Vào thời nhà Hán (206 TCN-220), ông phải mang những văn kiện ngoại giao từ Trung Quốc đi về vùng đất phía Tây. Chính chuyến Tây du này đã hình thành nên một con đường thương mại phồn thịnh bậc nhất thời bấy giờ.

Kinh tế

Con đường tơ lụa được hình thành từ thế kỷ 2 TCN nhưng ban đầu, con đường này được thành lập với ý định quân sự nhiều hơn mục tiêu thương mại. Muốn tìm được những đồng minh nhằm khống chế bộ lạc Hung Nô (匈奴), năm 138 TCN, vua Hán Vũ Đế đã cử Trương Khiên đi về phía Tây với chiếu chỉ ngoại giao trong tay, nhưng không may Trương Khiên đã bị chính bộ lạc Hung Nô bắt và giam giữ. Sau 10 năm bị bắt giữ, Trương Khiên trốn khỏi trại và vẫn tiếp tục nhiệm vụ, ông hành trình về Trung Á, Tây Vực. Tiếp kiến biết bao vị thủ lĩnh ở khu vực này nhưng chẳng ai chịu giúp nhà Hán cả. Năm 126 TCN, Trương Khiên trở về nước. Tuy thất bại nhưng với những kiến thức và thông tin thu được, ông đã viết cuốn sách Triều dã kim tài trong đó đề cập đến những vùng đất ông đã đặt chân tới, vị trí địa lý, phong tục tập quán, sản vật, hàng hóa và đặc biệt là tiềm năng giao thương. Triều dã kim tài đã kích thích mạnh các thương gia Trung Hoa. Sau đó Con đường tơ lụa dần được hình thành, người Trung Hoa mang vải lụa, gấm vóc, sa, nhiễu… đến Ba Tư và La Mã đồng thời những doanh nhân các vùng khác cũng tìm đường đến với Trung Hoa.

Thời kỳ đầu, những bậc đế vương và những nhà quý tộc của La Mã thích lụa Trung Hoa đến mức họ cho cân lụa lên và đổi chỗ lụa đó bằng vàng với cân nặng tương đương. Chuyện cũng nói rằng Nữ hoàng Ai Cập Cleopatra lúc đó chỉ diện váy lụa Trung Quốc mà thôi. Chính trị thời đó cũng có ảnh hưởng lớn đến Con đường tơ lụa. Khi nhà Hán suy vong vào thế kỷ 3, Con đường tơ lụa cũng bị đình lại.

Chỉ khi nhà Đường hưng thịnh, con đường này mới phát triển trở lại. Cũng vào thời Đường, do thấy được giá trị của con đường giao thương Đông – Tây này, các vị hoàng đế đã ban hành hàng loạt những chiếu chỉ nhằm khuyến khích thương mại và cũng từ đó, những nhà truyền giáo đã bắt đầu tìm đến với phương Đông. Con đường tơ lụa dưới triều Đường đã trở thành một điểm nhấn rõ nét trong lịch sử thương mại thế giới.

Đến thế kỷ 10, nhà Đường bị lật đổ, Con đường tơ lụa cũng bị suy thoái dần. Tuy nhiên với sự hùng mạnh của đế quốc Nguyên Mông, công việc buôn bán sau đó lại thịnh vượng. Dưới triều Nguyên, một người Ý nổi tiếng là Marco Polo (1254-1324) đã lưu lạc đến Trung Quốc và làm quan ở đây 20 năm, sau đó ông trở về nước bằng Con đường tơ lụa. Ông cũng là người có đóng góp cho sự phát triển của mối giao thương Đông – Tây khi viết nên cuốn sách Marco Polo du ký (tiếng Ý: Il Milione) kể về toàn bộ quá trình lưu lạc đến phương Đông của mình trong đó có đề cập đến những chuyến hàng đầy ắp sản vật trên Con đường tơ lụa. Nhưng đến giữa thời nhà Minh, Con đường tơ lụa đã bị vương triều này khống chế và bắt mọi người phải nộp thuế rất cao cũng như vương triều này chủ trương đóng cửa đất nước ở cả trên bộ lẫn trên biển và bế quan tọa cảng khiến cho những thương gia nước ngoài phải tìm đến những con đường vận chuyển bằng đường biển hoặc không giao thương với nước Trung Hoa nữa hoặc cả 2. Với việc giao thương qua đường biển phát triển (hình thành Con đường tơ lụa trên biển). Từ thế kỷ thứ 7, Quảng Châu đã được xem là nơi khởi đầu của Con đường tơ lụa trên biển. Trước tiên là các thương gia Ả Rập và sau đó là Bồ Đào Nha, Anh, Pháp, Hà Lan lần lượt kéo đến giao lưu buôn bán và trao đổi. Quảng Châu tràn ngập hàng hoá của nước ngoài và bản địa, Con đường tơ lụa trên bộ dần dần biến mất. Hồi chuông cáo chung của Con đường tơ lụa này vang lên cũng là lúc người Ba Tư (Iran ngày nay) đã dần học được cách làm tơ lụa của người Trung Hoa và việc trung chuyển tơ lụa từ đó giảm hẳn do người Ba Tư tự làm và bán trực tiếp cho La Mã chứ không nhập khẩu từ nước Trung Hoa nữa.

Nghiên cứu khảo cổ và di vật

Trong những chuyến khảo cổ sau này, người ta đã tìm ra khoảng 50.000 cổ vật nằm rải rác trên Con đường tơ lụa. Chúng là những hiện vật vô giá về lịch sử thương mại thời xưa. Con đường tơ lụa với những chuyến hàng đầy ắp đã trở thành dĩ vãng, những dấu chân lạc đà giờ đã bị cát bụi sa mạc xóa nhòa nhưng cái tên “Con đường tơ lụa” sẽ còn mãi trong lịch sử như một cây cầu kết nối ngoại thương giữa hai nền văn minh Trung Quốc và La Mã.

Dọc theo Con đường tơ lụa có sự hoà trộn và biến hoá trong đức tin tại các địa phương khác nhau đã làm nảy sinh nhiều kiểu đạo Phật khác nhau và có khi không hề giống với đạo Phật nguyên thủy tại Ấn Độ.

Từ kỹ thuật nấu rượu tới Phật giáo và thường được “đổi” bằng hàng hóa, sản vật, người Trung Hoa chuyển đi tơ lụa, thuốc súng, giấy và gốm sứ bằng Con đường tơ lụa. Đổi lại, những kiến thức về thiên văn học giúp Trung Quốc làm sâu thêm những hiểu biết của mình về vũ trụ. Những bản vẽ Mặt Trăng, ngôi sao đã chứng tỏ sự khao khát tìm tòi của người Trung Hoa về vũ trụ. Một tấm bản đồ tìm được ở Đôn Hoàng, Cam Túc làm người ta phải ngạc nhiên: toàn bộ 1.500 vì sao mà con người biết đến 8 thế kỷ sau này đều giống với những gì đã được tả trong tấm bản đồ đó.

Bất chấp vô số những kỳ quan phương Đông mà các thương gia phương Tây đã miêu tả trong các chuyến đi dọc theo Con đường tơ lụa, vẫn có rất nhiều người hoài nghi việc con đường đó có thực sự tồn tại hay không. Chỉ sau khi cha con nhà thám hiểm người Venezia – Niccolò Polo và Marco Polo – trở về sau chuyến hành trình thứ hai, người ta mới bắt đầu tin rằng Con đường tơ lụa là có thật.

Theo bà Susan Whitfield, “Con đường tơ lụa là con đường: Thương mại, Du hành, Chiến tranh và Niềm tin” và gần 800 năm sau chuyến hành trình của Marco Polo, Con đường tơ lụa huyền thoại lại được tái hiện trong cuộc triển lãm do Thư viện Anh vừa tổ chức năm 2004 giúp cho công chúng nhận biết những giá trị thực của Con đường tơ lụa. Chứng tỏ những ảnh hưởng của Con đường tơ lụa đối với những nền văn minh dọc theo con đường là một thành công cực lớn của cuộc triển lãm. Người ta đã phải mất công chuẩn bị suốt 5 năm, và những hiện vật từ Bảo tàng Guimet ở Paris, Pháp, Bảo tàng Nghệ thuật Ấn Độ ở Berlin, Đức, Bảo tàng Miho ở Tokyo, Nhật Bản và bộ sưu tập riêng của Thư viện Anh… đã truyền cho công chúng niềm cảm hứng mà Withfield đã có được sau 20 năm tìm tòi về Trung Hoa cổ đại do làm việc lâu năm ở Trung Quốc.

Con đường tơ lụa đã ăn sâu vào suy nghĩ của nhiều người là những hình ảnh của những đàn súc vật chất đầy hàng hoá, tơ lụa trên lưng, nhẫn nại hướng tới những miền đất lạ.

Con đường tơ lụa trên biển

• Ulsan, Hàn Quốc
• Ninh Ba, Trung Quốc
• Tuyền Châu, Trung Quốc
• Quảng Châu, Trung Quốc
• Hội An, Việt Nam
• Colombo, Sri Lanka
• Debal, Pakistan
• Poompuhar, Tamil Nadu, Ấn Độ
• Korkai, Tamil Nadu, Ấn Độ
• Musiri, Kerala, Ấn Độ
• Goa, Ấn Độ
• Mumbai, Ấn Độ
• Cochin, Ấn Độ
• Masulipatnam, Ấn Độ
• Lothal, Ấn Độ
• Derbent, Nga
• Astrakhan, Nga
• Muscat, Oman
• Aden, Yemen
• Suez, Ai Cập
• Ayas, Thổ Nhĩ Kỳ
• Venice, Ý
• Roma, Ý

Đông Nam Á

• Kedah (Buổi đầu lịch sử của Kedah)
• Langkasuka
• Ligor
• Chi Tu
• Gangga Nagara
• Malacca
• Pan Pan
• Muziris, Ấn Độ
• Chân Lạp, Ấn Độ
• Khmer/Kambuja
• Srivijaya, Indonesia
• Pasai, Indonesia
• Perlak, Indonesia
• Luy Lâu, Việt Nam
• Hà Nội, Việt Nam
• Vân Đồn, Việt Nam
• Phố Hiến, Việt Nam
• Hội An, Việt Nam
• Cù Lao Chàm, Việt Nam
• Vijaya, Chăm Pa (Thị Nại, Việt Nam)
• Óc Eo, Phù Nam (Việt Nam)

Tham khảo

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Con đường tơ lụa.

• Hình ảnh con đường tơ lụa
• Con đường tơ lụa: [1], [2], [3], [4], [5].