Hoàng Xuân Sính là gì? Chi tiết về Hoàng Xuân Sính mới nhất 2023

Hoàng Xuân Sính
Sinh	8 tháng 9, 1933 (87 tuổi)  Liên bang Đông Dương
Quốc tịch	Việt Nam
Dân tộc	Người Việt Nam
Học vị	Giáo sư toán học
Trường lớp	Giáo sư Tiến sĩ toán học
Nghề nghiệp	Chính khách Nhà toán học Nhà giáo Nhà quản lý giáo dục
Tổ chức	Trường Đại học Thăng Long
Quê quán	Làng Cót, Từ Liêm, Hà Nội
Giải thưởng	Giải thưởng Kovalevskaya Huân chương Cành cọ Hàn lâm (2003)
Danh hiệu	Nhà giáo Nhân dân

Hoàng Xuân Sính (sinh ngày 8 tháng 9 năm 1933) là một chính khách, nhà quản lý giáo dục, nhà toán học, nữ giáo sư, nhà giáo Nhân dân.^{[1][2][3][4][5]}.

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Bà là người làng Cót, Từ Liêm, Hà Nội (nay thuộc phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy). Suốt thời niên thiếu gia đình bà sống tại nhà số 102 phố Hàng Bông, Hà Nội. Mẹ của bà mất sớm khi bà mới được 8 tuổi, cha của bà là ông Hoàng Thúc Tấn, sau đó đã tục huyền với một nữ doanh nhân về vải sợi. Ông và người vợ sau là những nhà tư sản dân tộc, là nhà tài trợ và hỗ trợ cơ sở vật chất cho báo Thanh Nghị, một tờ báo có quan điểm dân tộc tiến bộ thời bấy giờ.

Trong nhiều tài liệu, bà thường được ghi chú là “cháu gái của giáo sư Hoàng Xuân Hãn”. Tuy nhiên, đây chỉ là mối giao tiếp thân tình giữa hai người chứ không phải là quan hệ họ hàng.

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Bà làm nghiên cứu sinh trong nước dưới sự hướng dẫn của nhà Toán học nổi tiếng người Pháp Alexander Grothendieck. Luận án Tiến sĩ Toán học của bà có nhan đề “Các Gr-phạm trù”^[6] được bảo vệ tại Đại học Paris 7 vào năm 1975. Trước khi sang Paris bảo vệ luận án, bà đã trình bày kết quả nghiên cứu của mình tại Đại hội Toán học Việt Nam năm 1971 ở Hà Nội và Đại hội Toán học thế giới năm 1974 được tổ chức ở Vancouver (Canada).^[7]

Sau khi bảo vệ luận án tiến sĩ tại Paris, bà trở về Việt Nam giảng dạy toán học và biên soạn sách giáo khoa đại học và phổ thông. Bà từng là chủ nhiệm bộ môn đại số, trưởng khoa Toán-Tin học tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội^[8].

Bà là một trong những người sáng lập ra trường Đại học Thăng Long^[9], trường đại học Tư thục đầu tiên ở Việt Nam (15/12/1988)^[10]. Hiện nay bà đang là Chủ tịch Hội đồng quản trị của trường. Bà là thành viên Hội đồng xét tặng Giải thưởng khoa học Kovalevskaya ở Việt Nam. Nhiều lần bà được giao trọng trách là Trưởng Đoàn học sinh Việt Nam đi dự Olympic Toán Quốc tế. Bà cũng dành thời gian tham gia nhiều hoạt động xã hội đa dạng như Phó Chủ tịch Đoàn chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khóa VI (2004-?), Ủy viên Hội đồng chính sách Khoa học và Công nghệ Quốc gia, Ủy viên Hội đồng Giáo dục Quốc gia, Ủy viên Hồi đồng Từ điển Bách khoa Việt Nam^[11].

Một số nguồn cho rằng Hoàng Xuân Sính là nhà toán học nữ đầu tiên của Việt Nam. Tuy nhiên điều này không đúng, đã có nhiều nhà nữ toán học có công bố khoa học trước đó (thí dụ Lê Vũ Anh) hoặc có bằng Tiến sĩ (thí dụ Nguyễn Thị Tâm Bắc, bảo vệ tại ĐH Kiev 1969) sớm hơn bà Sính.

Thành tích nổi bật[sửa | sửa mã nguồn]

Bà tham gia Đại hội Toán học quốc tế ở Vancouver năm 1974.^[7]

Bà đã được nhà nước Việt Nam phong tặng danh hiệu “Nhà giáo Nhân dân”, đây là giải thưởng danh giá, cao quý nhất để tôn vinh các cá nhân xuất sắc, có những hoạt động, đóng góp to lớn trong ngành giáo dục^[12].

Bà đã được chính phủ Pháp (Gouvernement de la République française) trao tặng “Huân chương Cành cọ Hàn lâm” vào năm 2003^[13] vì những đóng góp to lớn của cá nhân bà cho công cuộc phát triển và hợp tác nghiên cứu khoa học giữa hai quốc gia Pháp – Việt^[14][15].

Nghiên cứu khoa học[sửa | sửa mã nguồn]

Các nghiên cứu toán học của bà xoay quanh một lớp các groupoid: các Gr-phạm trù ngặt, là một khái niệm tổng quát cho các nghiên cứu hiện đại về các 2-nhóm.^[16][17]

Bà đã công bố các bài báo, nghiên cứu khoa học sau đây:

1. Hoàng Xuân Sính. Catégories de Picard restreintes. (French) [Restricted Picard categories] Acta Math. Vietnam. 7 (1982), no. 1, p. 117–122. (Phạm trù Picard thu hẹp).
2. Hoàng Xuân Sính. Gr-catégories strictes. (French) Acta Math. Vietnam. 3 (1978), no. 2, p. 47–59. (Gr-phạm trù ngặt).

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Thầy hướng dẫn luận án tiến sĩ[sửa | sửa mã nguồn]

Trong bản ghi chú Récoltes et Semailles của mình, nhà toán học người Pháp Alexander Grothendieck viết về bà: “[…] Một trường hợp đặc biệt khác là trường hợp của Bà Sính. Tôi gặp bà ấy ở Hà Nội tháng 12 năm 1967, trong một xê-mi-na do tôi trình bày tại trường sơ tán Hà Nội. Năm sau đó tôi đề xuất một đề tài nghiên cứu tiến sỹ cho bà ấy. Bà ấy làm việc trong tình cảnh khó khăn của chiến tranh; các liên hệ của tôi với bà ấy không được liên tục. Năm 1974/75, bà ấy đã có thể tới Pháp (nhân dịp Đại hội toán học quốc tế ở Vancouver), và bảo vệ luận án ở Paris (trước hội đồng chỉ định bởi Cartan, gồm có thêm Schwartz, Deny, Zisman và tôi). […]”^[6][18]

Về thành quả toán học của bà, Grothendieck viết trong một lá thư gửi R. Brown (ngày 5 tháng 5 năm 82): “[…] Quillen có một cách tiếp cận đầy hứa hẹn với các K-bất biến bậc cao mà, theo ông ấy, thực ra là tương đương với một trình bày theo kiểu tính toán một định nghĩa trừu tượng mà tôi đã nghĩ tới, dựa theo “các phạm trù n-Picard enveloping” của một phạm trù cộng tính C, mà, các bất biến ${displaystyle pi _{i}}$ sẽ cho các bất biến ${displaystyle K^{i}(C)}$. (Trường hợp ${displaystyle n=1}$ đã được xử lý bởi một sinh viên người Việt Nam của tôi tại thời điểm đó: bà Sính). […]”^[6][19]

Tư tưởng[sửa | sửa mã nguồn]

Được ảnh hưởng bởi Grothendieck, bà cho rằng:

• Một nhà giáo tốt là một nhà giáo biết làm những thứ phức tạp trở nên đơn giản.
• Chúng ta nên tránh những điều hư cấu (giả tạo), sống thật với cảm xúc và trân trọng những con người đơn giản.^[20][21]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Thư mục[sửa | sửa mã nguồn]

• Hoàng Xuân Sính. Catégories de Picard restreintes. (French) Acta Math. Vietnam. 7 (1982), no. 1, p. 117–122.
• Hoàng Xuân Sính. Gr-catégories strictes. (French) Acta Math. Vietnam. 3 (1978), no. 2, p. 47–59.
• Hoàng Xuân Sính, Đại số đại cương (tái bản lần thứ tám), Nhà xuất bản giáo dục (1972)