Nhất nguyên là gì? Quan điểm nhất nguyên luận và nhị nguyên luận trong triết học mới nhất 2023

Thuyết nhất nguyên đề cập đến tính duy nhất trong khi thuyết nhị nguyên đề cập đến khái niệm ‘hai’. Giữa hai thuật ngữ này, chúng ta có thể xác định một số điểm khác biệt. Cả hai thuật ngữ đều được sử dụng trong triết học và có nhiều nghĩa khác nhau. Chúng ta hãy cố gắng hiểu ý nghĩa của hai điều này. Chủ nghĩa duy nhất đề cập đến tính duy nhất. Mặt khác, thuyết nhị nguyên đề cập đến khái niệm ‘hai’. Theo thuyết nhị nguyên, linh hồn cá nhân khác với linh hồn Tối cao. Do đó thuyết nhị nguyên đề cập đến hai thực thể linh hồn cá thể và linh hồn tối cao một cách riêng biệt. Chủ nghĩa duy nhất nói về sự hợp nhất của linh hồn. Linh hồn cá nhân là một phần của linh hồn Tối cao và tốt như linh hồn Tối cao. Qua bài viết này, hãy cùng chúng tôi xem xét sự khác biệt tồn tại giữa hai thuật ngữ này.

Nhất nguyên luận là gì?

Thuyết nhất nguyên, hay nhất nguyên luận là quan niệm thần học và siêu hình học cho rằng tất cả thế giới đều thuộc về một bản chất, nguyên lý, chất hay năng lượng, tất cả đều có một khởi nguyên.

Khởi nguyên này có thể là khởi nguyên vật chất (thuyết nhất nguyên duy vật) hoặc khởi nguyên tinh thần (thuyết nhất nguyên duy tâm – Heghen)

Thuyết Nhất nguyên duy tâm, trong Phật giáo (một vài tông phái) gọi là tâm sinh ra vạn pháp, vạn pháp do tâm mà ra. Phải là bậc giác ngộ mới có được trí tuệ này, chứ chúng sinh còn si mê thì không thể hiểu được, nhà Phật gọi là Chân Lý thì bất khả tư nghị (không thể nghĩ bàn). Nhưng cũng có thể ví dụ như, sóng biển dạt dào từng lớp từng lớp nối tiếp nhau không dứt là do lòng biển có biến động nội tại. Biến động nội tại đó được ví như Tâm, các lớp sóng vỗ là vạn pháp. Ta có thể hiểu Vạn pháp là những gì mà ý thức cảm nhận được như: tình cảm, suy nghĩ, lý trí, cảm xúc, vật chất, hình ảnh, hình thể, các giác quan, đối tượng của các giác quan là các trần…

Nhất nguyên duy tâm

Thuyết nhất nguyên duy tâm (chủ nghĩa duy tâm khách quan) cho rằng mọi cái đều do ý niệm tuyệt đối sáng tạo ra, “ý niệm tuyệt đối” tồn tại và phát triển đến mức độ nhất định thì sản sinh ra thế giới vật chất, và xã hội loài người chỉ là những “tồn tại khác” của “ý niệm tuyệt đối”.

Nhất nguyên duy vật

Thuyết nhất nguyên duy vật được phát triển bởi Mác (Karl Marx) và Ăngghen (Friedrich Engels) cho rằng toàn bộ hiện thực khách quan (kể cả xã hội loài người) về bản chất là vật chất, ý thức chỉ là kết quả của sự phát triển và sự phản ánh của vật chất vận động.

Thuyết nhị nguyên

Thuyết nhất nguyên khác biệt với thuyết nhị nguyên – thuyết này cho rằng có hai loại thực thể, và thuyết đa nguyên – thuyết cho rằng có nhiều loại thực thể.

Thuyết nhất nguyên có trong phần Rig Véda của Kinh Vệ đà. Tư tưởng Ấn Độ thường có tính nhất nguyên và huyền nhiệm (mystique).

Thuyết nhất nguyên thường được xem là có quan hệ với thuyết phiếm thần, thuyết thần tồn tại nơi vạn vật (panentheism), và một vị Thượng đế nội tại. Các khái niệm về thuyết tuyệt đối (absolutism), đơn tử (monad), và “chất nền phổ quát” (Universal substrate) cũng có quan hệ chặt chẽ với nhau.

Sự khác biệt giữa Thuyết Nhất nguyên và Thuyết Nhị nguyên là gì?

• Chủ nghĩa duy nhất đề cập đến tính duy nhất của sự tồn tại. Thuyết nhị nguyên không tán thành tính duy nhất của sự tồn tại.
• Bản thân cá nhân tốt và tiềm năng như Bản ngã tối cao theo Chủ nghĩa duy nhất. Ngược lại, thuyết nhị nguyên xác định chúng là hai thực thể riêng biệt.
• Monism chấp nhận cái tôi cá nhân hòa nhập vào cái tôi tối cao khi được giải phóng. Ngược lại, thuyết nhị nguyên không chấp nhận sự hợp nhất cái tôi cá nhân vào cái tôi tối cao khi giải thoát.
• Bản thân cá nhân trở thành Brahman toàn năng theo Monism. Thuyết nhị nguyên không đồng ý với quan điểm của những người theo thuyết độc tôn rằng cái tôi cá nhân trở thành một với cái tôi tối cao. Theo họ, cá nhân tự trải nghiệm ‘phúc lạc thực sự’ nhưng không thể bằng Brahman.

Xem thêm

• Đa nguyên
• Thuyết độc thần
• Chủ nghĩa rút gọn
• Thuyết nhị nguyên

Tham khảo

Liên kết ngoài

• Catholic Encyclopedia – Monism
• Hinduism’s Online Lexicon – (scroll down to find the definition of monism)