Kiến thức lý thuyết Lịch sử 12 bài 5

Các nước châu Phi

1. Vài nét về cuộc đấu tranh giành độc lập

– Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh giành độc lập bùng nổ mạnh mẽ ở châu Phi.

* 1945-1975

– Phong trào PT từ những năm 50, trƣớc hết là ở khu vực Bắc Phi, sau đó lan ra các nơi khác.

– Năm 1960 đƣợc ghi nhận là “năm châu Phi” với 17 nƣớc (ở Tây Phi, Đông Phi, Trung Phi) được trao trả độc lập

– Năm 1975, cách mạng Môdămbích và Ănggôla giành thắng lợi, đánh dấu sự sụp đổ căn bản của chủ nghĩa thực dân cũ cùng hệ thống thuộc địa của nó ở châu Phi.

*Từ sau năm 1975: nhân dân các thuộc địa còn lại hoàn thành cuộc đấu tranh đánh đổ chủ nghĩa thực dân cũ, giành độc lập và quyền sống của con người.

• Cuộc đấu tranh giành thắng lợi và các nƣớc cộng hòa ra đời ở Dimbabuê (4/1980), Namibia (3/1991)
• Ở Nam Phi, sau cuộc bầu cử dân chủ giữa các chủng tộc (4/1994), ông Nenxơn Manđêla trở thành Tổng thống da đen đầu tiên, chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc (Apácthai) dã man ở nước này.

Tham khảo: Tại sao năm 1960 được gọi là “Năm châu Phi”?

2. Tình hình phát triển KT – XH

Sau khi giành được độc lập, các nước châu Phi xây dựng đất nước, đã thu được một số thành tựu kinh tế – xã hội.

Tuy nhiên, nhiều nước châu Phi vẫn còn trong tình trạng lạc hậu, không ổn định: đói nghèo, xung đột sắc tộc, nội chiến, bệnh tật, mù chữ, bùng nổ dân số, phụ thuộc nước ngoài…

5/1963 Tổ chức thống nhất Châu Phi (OAU) thành lập, đến năm 2002 đổi là Liên minh Châu Phi (AU) nhằm triển khai chương trình phát triển Châu Phi.

Những đặc điểm của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi

Các nước đoàn kết đấu tranh qua tổ chức thống nhất Châu Phi

• Lãnh đạo phong trào hầu hết chính Đảng hoặc tổ chức chính trị của giai cấp tư sản.
• Hình thức đấu tranh chủ yếu là chính trị, hợp pháp.
• Các nước giành độc lập ở mức độ khác nhau và sự phát triển kinh tế cũng không đồng đều.

Các nước mĩ Latinh

1. Vài nét về quá trình giành và bảo vệ độc lập dân tộc

– Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Mĩ tìm cách biến Mĩ Latinh thành “sân sau” của mình và xây dựng các chế độ độc tài thân Mĩ. => cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài thân Mĩ bùng nổ và phát triển.

– Ngày 1/1/1959, cách mạng Cuba dưới sự lãnh đạo của Phiđen Caxtơrô giành thắng lợi đã lật đổ chế độ độc tài Batixta, thành lập nước Cộng hòa Cuba do Phiđen đứng đầu.

– Từ thập niên 60 – 70, phong trào đấu tranh chống Mĩ và chế độ độc tài thân Mỹ ngày càng phát triển và giành nhiều thắng lợi:

+ Nhân dân Panama đấu tranh và thu hồi được chủ quyền kênh đào Panama (1964 – 1999)
+ Đến 1983, 13 quốc gia ở vùng Caribê giành được độc lập.

– Với các hình thức đấu tranh phong phú (bãi công của công nhân, nổi dậy của nông dân, đấu tranh nghị trường đặc biệt là đấu tranh vũ trang), Mĩ Latinh đã trở thành “lục địa bùng cháy ”. Các nước Mĩ Latinh đã lần lượt lật đổ chế độ độc tài phản động, giành lại chủ quyền dân tộc (Chilê, Nicaragoa, Vênêzuêla, Goatêmala).

2. Tình hình phát triển kinh tế – xã hội

Sau khi giành được chủ quyền, các nước Mĩ Latinh bước vào thời kì xây dựng và phát triển kinh tế – xã hội và đạt được những thành tựu đáng kể.
Một số nước trở thành nước công nghiệp mới (NIC): Braxin, Áchentina, Mêhicô

Tại Cu-ba:       

Sau cách mạnh thành công, Cu ba tiến hànhcải cách dân chủ.

1961 tiến hành Cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Sự nỗ lực của nhân dân, sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nhĩa đạt nhiều thành tựu như: xây dựng công nghiệp với cơ cấu ngành hợp lý, nông nghiệp đa dạng, đạt thành tựu cao  về văn hóa, giáo dục, y tế, thể thao…

Trong thập niên 80, các nước Mĩ Latinh bị suy thoái nặng nề về kinh tế, lạm phát tăng nhanh, nợ nước ngoài chồng chất, dẫn đến nhiều biến động chính trị (Argentina, Bolivia, Brazil, Chi Lê…)

Sang thập niên 90, kinh tế Mỹ La-tinh có nhiều chuyển biến tích cực, lạm phát hạ còn dưới 30%, đầu tư nước ngoài tăng….Tuy  nhiên, Mỹ La-tinh vẫn còn nhiều khó khăn về kinh tế – xã hội, tham nhũng trở thành quốc nạn hạn chế sự phát triển kinh tế.

Xem thêm: Hãy trình bày những thành tựu và khó khăn về kinh tế – xã hội của các nước Mĩ Latinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai

Sơ đồ tư duy lịch sử 12 bài 5

Trên đây là những kiến thức trọng tâm sử 12 bài 5 đã được chúng tôi biên soạn với mong muốn giúp các em ôn tập và nắm vững các kiến thức lý thuyết của bài học này. Các em có thể tham khảo thêm những hướng dẫn soạn sử 12 bài 5 để trả lời tốt hơn các câu hỏi và bài tập trang 41 sách giáo khoa.

Trắc nghiệm Lịch sử 12 bài 5

Câu 1

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi bùng nổ sớm nhất ở

A. Bắc Phi
B. Trung Phi
C. Đông Phi
D. Tây Phi

Câu 2

Các quốc gia giành độc lập đầu tiên ở châu Phi, sau Chiến tranh thế giới thứ hai là

A. Marốc, Xuđăng và Tu nidi
B. Ai Cập và Libi
C. Gana và Ghinê
D. Môdămbích và Ănggôla

Câu 3

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào giành độc lập của nhân dân Angiêri chủ yếu diễn ra dƣới hình thức

A. đấu tranh chính trị buộc thực dân Pháp công nhận nền độc lập của mình
B. đấu tranh vũ trang lật đổ nền thống trị của thực dân Pháp
C. đấu tranh vũ trang kết hợp với đấu tranh chính trị và ngoại giao để giành độc lập
D. đấu tranh chính trị, hoà bình và thƣơng lƣợng để đƣợc công nhận độc lập

Câu 4

17 châu Phi nƣớc giành đƣợc độc lập vào năm

A. 1960
B. 1952
C. 1959
D. 1962

Câu 5

Quốc gia cuối cùng ở châu Phi đƣợc trao trả độc lập là

A. Dimbabuê
B. Rôđêdia
C. Namibia
D. Ănggôla