Soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học giúp học sinh chuẩn bị bài tốt hơn trước khi đến lớp, nắm được khái niệm quá trình văn học, bước đầu có ý niệm về các trào lưu văn học tiêu biểu. Bên cạnh đó, các em cũng hiểu được khái niệm phong cách văn học, biết nhận diện những biểu hiện của phong cách văn học.

Với những hướng dẫn chi tiết trả lời câu hỏi sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1dưới đây các em không chỉ soạn bài tốt mà còn nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học này.

Cùng tham khảo…

Soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học ngắn gọn

Gợi ý trả lời các câu hỏi bài tập soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học ngắn gọn nhất trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1.

Câu 1 trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Quá trình văn học là gì? Nêu các quy luật chung của quá trình văn học?

Trả lời:

– Quá trình văn học: diễn biến hình thành, tồn tại, thay đổi, phát triển của văn học qua các thời kì.

– Quy luật chung của quá trình văn học:

+ Quy luật phổ biến của văn học là gắn bó với đời sống và lịch sử

+ Quy luật kế thừa và cách tân

+ Quy luật bảo lưu và tiếp diễn

Câu 2 trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Xác định đặc trưng cơ bản của văn học Phục hưng, chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực phê phán, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa. Nói vắn tắt về các trào lưu văn học hiện đại trên thế giới và các trào lưu văn học ở Việt Nam.

Trả lời:

* Các đặc trưng cơ bản:

– Văn học thời phục hưng ở châu Âu thế kỉ XV, XVI đề cao con người, giải phóng cá tính chống lại tư tưởng khắc nghiệt thời Trung Cổ.

– Chủ nghĩa cổ điển ở Pháp thế kỉ XVII coi văn học cổ đại là hình mẫu lí tưởng, luôn đề cao lí trí, sáng tạo theo các quy phạm chặt chẽ.

– Chủ nghĩa lãng mạn đề cao những nguyên tắc chủ quan, thường lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, cố gắng xây dựng hình tượng nhân vật sao cho phù hợp với lí trí và ước mơ của nhà văn.

– Chủ nghĩa hiện thực phê phán thế kỉ XIX thiên về những nguyên tắc khách quan, chú ý chọn đề tài trong cuộc sống hiện thực, chủ trương “nhà văn là người thư kí trung thành của thời đại”, quan sát thực tế để sáng tạo các điển hình.

– Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa thế kỉ XX miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng.

* Thế kỉ XX còn chứng kiến sự xuất hiện của các trào lưu hiện đại chủ nghĩa:

– Chủ nghĩa siêu thực: ra đời 1942 ở Pháp với quan niệm thế giới trên hiện thực mới là mảnh đất sáng tạo của nghệ sĩ.

– Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo trong văn học Mĩ la –tinh.

– Chủ nghĩa hiện sinh ở Châu Âu.

* Ở Việt Nam trong giai đoạn 1930 – 1945 hai trào lưu công khai xuất hiện:

– Trào lưu lãng mạn với phong trào Thơ mới.

– Trào lưu hiện thực phê phán: trong các sáng tác của Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao.

– Trào lưu hiện thực xã hội chủ nghĩa: các tác phẩm Hồ Chí Minh, Tố Hữu…

Câu 3 trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Thế nào là phong cách văn học?

Trả lời:

– Phong cách văn học là diện mạo riêng biệt của sáng tác được tạo thành bởi sự thống nhất của các phương tiện biểu hiện phù hợp với một cái nhìn độc đáo có tính phát hiện đối với đời sống.

– Cái nhìn này không chỉ thể hiện lập trường, thái độ đối với đời sống mà quan trọng hơn là bộc lộ sự hiểu biết và tình cảm của con người đối với cuộc đời.

Câu 4 trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Phân tích những biểu hiện của phong cách văn học?

Trả lời:

Những biểu hiện của phong cách văn học:

– Giọng điệu riêng biệt, cách nhìn, sự cảm thụ có tính khám phá

– Sự sáng tạo về mặt nội dung

– Phương thức biểu hiện, thủ pháp nghệ thuật tạo ra dấu ấn riêng

– Thống nhất cốt lõi, nhưng có sự triển khai đa dạng đổi mới

– Có phẩm chất thẩm mĩ cao, giàu tính nghệ thuật.

Hướng dẫnSoạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học chi tiết

Gợi ý trả lời các câu hỏi bài tập soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học chi tiết trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1.

Bài 1 trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Quá trình văn học là gì? Nêu các quy luật chung của quá trình văn học?

Trả lời:

– Quá trình văn học là diễn biến hình thành, tồn tại, phát triển, thay đổi của văn học qua các thời kì lịch sử.

– Quá trình văn học luôn tuân theo những quy luật chung:

+  Thứ nhất: Văn học gắn bó với đời sống, thời đại nào văn hoá ấy, những chuyển biến của lịch sử xã hội thường kéo theo những biến động trong lịch sử phát triển của văn học.

+  Thứ hai: Văn học phát triển trong sự kế thừa và cách tân. Văn học dân gian là cội nguồn của văn học viết, người sau kế thừa giá trị văn học của người trước và tạo nên giá trị mới.

+  Thứ ba: Văn học của một dân tộc tồn tại vận động trong sự bảo lưu và tiếp biến, là một dòng chảy của văn học thế giới.

Bài 2 trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Xác định đặc trưng cơ bản của văn học Phục hưng, chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực phê phán, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa. Nói vắn tắt về các trào lưu văn học hiện đại trên thế giới và các trào lưu văn học ở Việt Nam.

Trả lời:

* Đặc trưng cơ bản của các trào lưu văn học:

+ Văn học thời Phục hưng (châu Âu thế kỉ XV, XVI): giải phóng con người, đề cao cá tính, chống lại sự khắc nghiệt của thời kì Trung cổ.

+ Chủ nghĩa cổ điển (Pháp, thế kỉ XVII): coi văn hoá cổ đại là hình mẫu, lí tưởng, đề cao lí trí, sáng tác theo quy luật chặt chẽ.

+ Chủ nghĩa lãng mạn (hình thành từ các nước Tây Âu sau cách mạng Pháp 1789): đề cao những nguyên tắc chủ quan, lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, hình tượng nghệ thuật thường có vẻ đẹp khác thường.

+ Chủ nghĩa hiện thực phê phán (châu Âu thế kỉ XIX): thiên về những nguyên tắc tôn trọng khách quan, thường lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, xây dựng những tính cách điển hình vừa có tính khái quát vừa có tính cụ thể, tính cách phát triển hợp logic cuộc sống.

+ Chủ nghĩa hiện thực XHCN ra đời sau Cách mạng tháng Mười Nga, miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dân.

* Các trào lưu văn học hiện đại trên thế giới và các trào lưu văn học ở Việt Nam.

– Trên thế giới:

+ Văn học thời Phục hưng (châu Âu thế kỉ XV, XVI). Đặc trưng của trào lưu này là giải phóng con người, đề cao cá tính, chống lại sự khắc nghiệt của thời kì Trung cổ, tác giả tiêu biểu, sếch-xpia (Anh), Xéc-van-tét (Tây Ban Nha)…

+ Chủ nghĩa cổ điển (Pháp, thế kỉ XVII) coi văn hoá cổ đại là hình mẫu, lí tưởng, đề cao lí trí, sáng tác theo quy luật chặt chẽ, tác giả tiêu biểu, Cooc-nây, Mô-li-ê (Pháp).

+ Chủ nghĩa lãng mạn (hình thành từ các nước Tây Âu sau cách mạng Pháp 1789) đề cao những nguyên tắc chủ quan, lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, hình tượng nghệ thuật thường có vẻ đẹp khác thường. Tác giả tiêu biểu, V. Huy-gô (Pháp), F. Sin-le (Đức).

+ Chủ nghĩa hiện thực phê phán (châu Âu thế kỉ XIX) thiên về những nguyên tắc tôn trọng khách quan, thường lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, xây dựng những tính cách điển hình vừa có tính khái quát vừa có tính cụ thể, tính cách phát triển hợp logic cuộc sống. Tác giả tiêu biểu, H. Ban-dắc (Pháp), L. Tôn-xtôi (Nga)

+ Chủ nghĩa hiện thực XHCN ra  đời sau Cách mạng tháng Mười Nga, miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dân. Người mở đầu M. Gor-ki (Nga).

+ Chủ nghĩa siêu thực: (Pháp – 1924) với đặc trưng quan niệm về thế giới trên hiện thực mới là mảnh đất sáng tạo của nghệ sĩ. Tác giả tiêu biểu, A. Brơ-tôn.

+ Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo (Mĩ La – Tinh, sau Thế chiến thứ hai), coi thực tại bao gồm cả thế giới tâm linh, niềm tin tôn giáo, các huyền thoại, truyền thuyết. Tác giả tiêu biểu, G. Mác-két.

– Ở Việt Nam:

+ Trào lưu lãng mạn (1932 – 1945): (Thơ mới, tiểu thuyết lãng mạn). Tác giả tiêu biểu: Thế Lữ, Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Tuân

+ Trào lưu hiện thực phê phán (gồm các truyện ngắn, tiểu thuyết hiện thực phê phán). Tác giả tiêu biểu: Nam Cao, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố…

+ Trào lưu văn học hiện thực XHCN (Gồm nhiều thể loại, trước và sau Cách mạng Tháng Tám, đặc biệt phát triển trong thời kì kháng chiến và xây dựng XHCN ở Miền Bắc).

Bài 3  trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Thế nào là phong cách văn học?

Trả lời:

– Khái niệm phong cách văn học: là những nét riêng biệt, độc đáo của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, thể hiện trong các yếu tố nội dung và hình thức của từng tác phẩm.

– Phong cách văn học nảy sinh do chính những nhu cầu của cuộc sống, vì cuộc sống luôn đòi hỏi sự xuất hiện những cái mới, những cái không lặp lại bao giờ, nảy sinh do nhu cầu của quá trình sáng tác văn học.

– Quan hệ giữa phong cách văn học và quá trình văn học: quá trình văn học được đánh dấu bằng những nhà văn kiệt xuất với phong cách độc đáo của họ; phong cách in đậm dấu ấn riêng biệt của tác giả.

Bài 4 trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Phân tích những biểu hiện của phong cách văn học?

Trả lời:

Những biểu hiện của phong cách văn học:

– Cái nhìn, cách cảm thụ có tính khám phá và ở giọng điệu riêng biệt của nhà văn.

Ví dụ: Trước Cách mạng tháng Tám 1945, thơ Huy Cận là “một tiếng địch buồn”, “một bản ngậm ngùi dài dài”, còn thơ Xuân Diệu lại là “nguồn sống dào dạt”, “đắm say tình yêu, đắm say cảnh trời, sống vội vàng quấn quýt …”

– Biểu hiện ở sự sáng tạo các yếu tố thuộc nội dung tác phẩm, tạo thành dấu ấn riêng của tác giả.

VD: Trước Cách mạng tháng Tám, Nam Cao tập trung thể hiện bi kịch tinh thần, nỗi đau bị tha hóa, bị xói mòn nhân phẩm con người lao động nghèo, trong xã hội vô nhân đạo. Còn nhà văn Nguyễn Tuân lại nghiêng về thể hiện vẻ đẹo tài hoa, xuất chúng của những con người một thời “vang bóng”.

– Hệ thống thủ pháp nghệ thuật riêng (ngôn từ, kết cấu, miêu tả,…)

>>> Đọc thêm văn mẫu: Phong cách là chỗ độc đáo về tư tưởng cũng như nghệ thuật có phẩm chất thẩm mĩ

Soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học phần Luyện tập

Bài 1 luyện tập trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Phân tích sự khác biệt giữa trào lưu văn học lãng mạn và trào lưu văn học hiện thực phê phán qua truyện ngắn Chữ người từ tù của Nguyễn Tuân với đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ) của Vũ Trọng Phụng.

Trả lời:

Truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân thuộc trào lưu lãng mạn, Số đỏ của Vũ Trọng Phụng thuộc trào lưu văn học hiện thực phê phán. Cần phân biệt hai tác phẩm dựa vào đặc trưng của hai trào lưu:

– Tác phẩm lãng mạn (Chữ người tử tù): lấy đề tài lịch sử nhưng sáng tác thêm, xây dựng hình tượng nhân vật có vẻ đẹp phi thường. Huấn Cao có tài năng khác thường, tấm lòng trong sáng khác thường (thiên lương trong sáng), và lòng can đảm cũng khác thường: cuộc kì ngộ giữa nghệ sĩ (Huấn Cao) với công chúng ham mê nghệ thuật (cai ngục và thơ lại) diễn ra khác thường (trong nhà tù trước ngày bị hành quyết).

– Tác phẩm hiện thực phê phán (đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, xây dựng những tính cách điển hình trong hoàn cảnh điển hình (Xuân tóc đỏ, Tuyết, gia đình Văn Minh…), tính cách phát triển hợp logic cuộc sống.

Bài 2 luyện tập trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Nêu những nét chính về phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân và Tố Hữu.

Trả lời:

–  Phong cách nghệ thuật của Tố Hữu:

+ Thơ trữ tình – chính trị

+ In đậm dấu ấn sử thi và cảm hứng lãng mạn

+ Giọng điệu tâm tình, ngọt ngào, đậm đà tính dân tộc

–  Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân:

+ Ngông ngạo, tài hoa, uyên bác

+ Là nhà văn của những tính cách độc đáo, của những tình cảm, cảm giác mãnh liệt, những phong cảnh tuyệt mĩ.

+ Tự do, phóng túng và ý thức sâu sắc về cái tôi cá nhân.

Tóm tắt kiến thức cơ bản

I. Quá trình văn học

1. Khái niệm

– Quá trình văn học là diễn tiến hình thành, tồn tại, thay đổi, phát triển của văn học qua các thời kì lịch sử.

– Quá trình văn học là sự vận động của văn học trong tổng thể, bao gồm tất cả các tác phẩm văn học với chất lượng khác nhau, tất cả các hình thức tồn tại của văn học từ truyền miệng đến chép tay, in ấn.

– Quá trình văn học luôn tuân theo những quy luật chung:

+ Quy luật văn học gắn bó với đời sống: “Thời đại nào văn học ấy”.

+ Quy luật kế thừa và cách tân

+ Qui luật bảo lưu và tiếp biến

2. Trào lưu văn học

– Trào lưu văn học là một hiện tượng có tính chất lịch sử, ra đời và mất đi trong một khoảng thời gian nhất định. Đó là một phong trào sáng tác tập hợp những tác giả tác phẩm gần gũi nhau về cảm hứng, tư tưởng tạo thành một dòng rộng lớn có bề thế trong đời sống văn hóa của một dân tộc.

– Các trào lưu văn học của thế giới:

+ Văn học thời Phục hưng: giải phóng con người, đề cao cá tính, chống lại sự khắc nghiệt của thời kỳ trung cổ.

+ Chủ nghĩa cổ điển Pháp thế kỉ XVII: xem văn hóa cổ đại là hình mẫu lý tưởng, đề cao lý trí, sáng tác theo quy luật chặt chẽ.

+ Chủ nghĩa lãng mạn thế kỉ XVIII – XIX: đề cao những nguyên tắc chủ quan, lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, hình tượng nghệ thuật thường có vẻ đẹp khác thường.

+ Chủ nghĩa hiện thực thế kỉ XIX: thiên về nguyên tắc khách quan, thường lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, xây dựng những tính cách điển hình vừa khái quát vừa cụ thể, tình cách phát triển hợp logic cuộc sống.

+ Chủ nghĩa hiện thực XHCN: miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dân.

– Ở Việt Nam xuất hiện các trào lưu:

+ Văn học lãng mạn (1930 – 1945): Tự lực văn đoàn và phong trào Thơ mới.

+ Văn học hiện thực phê phán: Ngô Tất Tố, Nam Cao…

+ Văn học hiện thực xã hội Chủ nghĩa: Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu,…

II. Phong cách văn học

1. Khái niệm

– Phong cách văn học là những nét riêng biệt độc đáo của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống được thể hiện trong các yếu tố nội dung và hình thức của tác phẩm.

– Quá trình văn học mang tính lịch sử nên phong cách cũng in đậm dấu ấn dân tộc và thời đại.

2. Biểu hiện của phong cách văn học

– Giọng điệu riêng biệt, cách nhìn, cách cảm thụ có tính chất khám phá.

– Sự sáng tạo các yếu tố thuộc nội dung tác phẩm.

– Hệ thống phương thức biểu hiện, các thủ pháp kĩ thuật mang dấu ấn riêng.

– Thống nhất từ cốt lõi nhưng sự triển khai phải đa dạng, đổi mới.

– Có phẩm chất thẩm mỹ cao, giàu tính nghệ thuật.

Tổng kết

Quá trình văn học là diễn tiến hình thành, tồn tại, thay đổi, phát triển của văn học qua các thời kì lịch sử. Hoạt động nổi bật của quá trình văn học là các trào lưu văn học. Thành tựu chính của quá trình văn học kết tinh ở các phong cách văn học độc đáo.

-/-

Trên đây là nội dung chi tiết bài soạn văn Quá trình văn học và phong cách văn học do Đọc Tài Liệu tổng hợp và biên soạn. Hi vọng tài liệu sẽ là nguồn tham khảo hữu ích cho các em trong quá trình tìm hiểu về các quá trình văn học, nhận biết các biểu hiện của phong cách văn học. Chúc các em học và tiếp thu bài tốt !

[ĐỪNG SAO CHÉP] – Bài viết này chúng tôi chia sẻ với mong muốn giúp các bạn tham khảo, góp phần giúp cho bạn có thể để tự soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học một cách tốt nhất. “Trong cách học, phải lấy tự học làm cố” – Chỉ khi bạn TỰ LÀM mới giúp bạn HIỂU HƠN VỀ BÀI HỌC và LUÔN ĐẠT ĐƯỢC KẾT QUẢ CAO.