Hiệu Suất Không Đổi Theo Quy Mô Là Gì? Ví Dụ Và Cách Tính Hiệu Suất Theo Quy Mô Mới Nhất

Hiệu suất thay đổi theo quy mô (tiếng Anh: returns to scale) và lợi thế kinh tế nhờ quy mô (economies of scale) là hai thuật ngữ kinh tế có tuy liên quan đến nhau nhưng lại khác biệt nhau. Chúng mô tả điều gì sẽ xảy ra khi gia tăng quy mô sản xuất trong dài hạn, khi các yếu tố đầu vào bao gồm nguồn vốn là biến đổi (được quyết định bởi các hãng sản xuất). Thuật ngữ hiệu suất thay đổi theo quy mô xuất hiện cùng lúc với hàm sản xuất của hãng sản xuất (firm’s production function). Nó giải thích mối quan hệ giữa tốc độ gia tăng của đầu ra với tốc độ gia tăng của các yếu tố đầu vào có liên quan trong dài hạn. Trong dài hạn, tất cả các yếu tố sản xuất đều biến đổi và có thể thay đổi được nhờ vào sự gia tăng về quy mô. Trong khi thuật ngữ lợi thế kinh tế nhờ quy mô chỉ ra sự ảnh hưởng của một đơn vị đầu ra được gia tăng lên các chi phí sản xuất thì hiệu suất thay đổi theo quy mô lại chỉ tập trung vào mối quan hệ giữa đầu vào và sản lượng đầu ra.

Quy luật hiệu suất thay đổi theo quy mô được chia thành ba quy luật nhỏ sau đây: 1. Quy luật hiệu suất tăng dần theo quy mô; 2. Quy luật hiệu suất không đổi theo quy mô, và 3. Quy luật hiệu suất giảm dần theo quy mô. Trường hợp hiệu suất tăng dần theo quy mô nếu sản lượng đầu ra tăng một lượng lớn hơn so với tỷ lệ thay đổi của đầu vào. Trường hợp hiệu suất không đổi theo quy mô nếu sản lượng đầu ra gia tăng một lượng đúng bằng với tỷ lệ thay đổi của đầu vào. Trường hợp hiệu suất giảm dần theo quy mô nếu sản lượng đầu ra gia tăng một lượng nhỏ hơn so với tỷ lệ thay đổi của đầu vào. Một hàm sản xuất của hãng có thể cho ra các trường hợp hiệu suất thay đổi theo quy mô khác nhau đối với từng mức độ sản lượng đầu ra. Thông thường, hiệu suất tăng dần theo quy mô xảy ra ở mức sản lượng tương đối thấp, giảm dần ở mức sản lượng tương đối cao và không đổi ở mức sản lượng trung bình.

Ví dụ về hiệu suất tăng theo quy mô

Khi các yếu tố đầu vào được tăng lên 2 lần thì sản lượng đầu ra sẽ:

• Bằng hai lần so với mức sản lượng cũ khi xảy ra trường hợp hiệu suất không đổi theo quy mô.
• Ít hơn hai lần so với mức sản lượng cũ khi xảy ra trường hợp hiệu suất giảm dần theo quy mô.
• Nhiều hơn hai lần so với mức sản lượng cũ khi xảy ra trường hợp hiệu suất tăng dần theo quy mô.

Giả định rằng các yếu tố chi phí là không đổi (có nghĩa hãng sản xuất là một đối thủ cạnh tranh hoàn hảo trong mọi thị trường các yếu tố đầu vào), một hãng sản xuất có hiệu suất không đổi theo quy mô sẽ có chi phí trung bình không đổi trong dài hạn, một hãng sản xuất có hiệu suất giảm dần theo quy mô sẽ có chi phí trung bình dài hạn tăng dần và một hãng sản xuất có hiệu suất tăng dần theo quy mô sẽ có chi phí trung bình dài hạn giảm dần. Tuy nhiên, mối quan hệ trên không còn đúng nữa khi mà hãng sản xuất không ở trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo (tức là trong trường hợp này, giá cả phải trả phụ thuộc vào số lượng mà hãng mua). Ví dụ một hãng có hiệu suất tăng dần theo quy mô ở một mức sản lượng đầu ra nào đó, nhưng hãng đó quá lớn ở trong một hoặc một vài thị trường yếu tố đầu vào, đến nỗi việc hãng đó mua nhiều hơn một yếu tố đầu vào nào đó sẽ làm sự gia tăng chi phí mỗi đơn vị đầu vào, dẫn đến hãng đó sẽ gặp phải tính phi kinh tế do quy mô (diseconomies of scale) đối với mức sản lượng đầu ra nói trên.

Cách Tính Hiệu Suất Theo Quy Mô

Hiệu suất theo quy mô (Economies of Scale) là hiện tượng chi phí sản xuất bình quân giảm khi sản lượng tăng. Hiểu đơn giản, khi sản xuất số lượng lớn, doanh nghiệp có thể tiết kiệm chi phí trên mỗi đơn vị sản phẩm.

Có 3 cách chính để tính hiệu suất theo quy mô

1. So sánh chi phí bình quân:

• Bước 1: Chọn hai mức sản lượng khác nhau (Q1 và Q2), với Q2 > Q1.
• Bước 2: Tính chi phí bình quân cho mỗi mức sản lượng:

Chi phí bình quân Q1 = Tổng chi phí Q1 / Q1
Chi phí bình quân Q2 = Tổng chi phí Q2 / Q2

• Bước 3: So sánh chi phí bình quân của hai mức sản lượng:

• Nếu chi phí bình quân Q2 thấp hơn chi phí bình quân Q1, thì có hiệu suất theo quy mô.

• Nếu chi phí bình quân Q2 cao hơn hoặc bằng chi phí bình quân Q1, thì không có hiệu suất theo quy mô.

2. Phân tích hàm sản xuất:

Hàm sản xuất thể hiện mối quan hệ giữa lượng đầu vào (lao động, vốn) và lượng đầu ra (sản phẩm). Dựa vào hàm sản xuất, ta có thể xác định hiệu suất theo quy mô:

• Hiệu suất tăng theo quy mô: Khi tăng tất cả các yếu tố đầu vào cùng tỷ lệ, sản lượng tăng với tỷ lệ lớn hơn.
• Hiệu suất không đổi theo quy mô: Khi tăng tất cả các yếu tố đầu vào cùng tỷ lệ, sản lượng tăng với tỷ lệ bằng nhau.
• Hiệu suất giảm theo quy mô: Khi tăng tất cả các yếu tố đầu vào cùng tỷ lệ, sản lượng tăng với tỷ lệ nhỏ hơn.

3. Sử dụng hệ số đàn hồi:

Hệ số đàn hồi của sản lượng theo quy mô (ES) là tỷ lệ phần trăm thay đổi của sản lượng khi tất cả các yếu tố đầu vào thay đổi 1%.

• ES > 1: Hiệu suất tăng theo quy mô.
• ES = 1: Hiệu suất không đổi theo quy mô.
• ES < 1: Hiệu suất giảm theo quy mô.

Ví dụ:

Giả sử một doanh nghiệp sản xuất áo thun với hai mức sản lượng:

• Q1 = 100 áo thun, tổng chi phí = 10 triệu đồng.
• Q2 = 200 áo thun, tổng chi phí = 18 triệu đồng.

Tính chi phí bình quân:

• Chi phí bình quân Q1 = 10 triệu / 100 = 100.000 đồng/áo.
• Chi phí bình quân Q2 = 18 triệu / 200 = 90.000 đồng/áo.

Vì chi phí bình quân Q2 (90.000 đồng) thấp hơn chi phí bình quân Q1 (100.000 đồng), nên doanh nghiệp này có hiệu suất theo quy mô.